Dla nas lazania to przepis na włoską ucztę, ale dla Włochów to często smak dzieciństwa, który kojarzy się z ciepłem rodzinnego domu. „Prawdziwa” lazania to kilka godzin pracy – trzeba zagnieść ciasto na makaron, przygotować i ugotować sos oraz przygotować doskonale kremowy beszamel. Skąd pochodzi lazania i jak zrobić ten włoski klasyk w domu?

Początków lazanii trzeba szukać w starożytności – prawdopodobnie jest to jedna z najstarszych form makaronu. W starożytnym Rzymie jadali wypiekany w piecu pszenny placek zwany „lasana” lub „lasanum”. Według historyków nazwa wywodzi się od greckiego słowa „laganom” – to nazwa naczynia do wypiekania. Podobno wielkim smakoszem starożytnej lazanii był starożytny polityk Cyceron.

Pierwszy przepis na lazanie pochodzi ze średniowiecznej książki kucharskiej z początku XIV wieku „Liber de Coquina”. Jednak średniowieczny przepis mało przypomina znaną nam dzisiaj lazanię – danie składało się z cienkich arkuszów ciasta gotowanych w rosole z kurczaka, z dodatkiem przypraw i sera. Z czasem w lazania coraz częściej pojawiała się w twórczości włoskich poetów i pisarzy. Tutaj w przekazach zaczyna pojawiać się mięso.

Prawdziwa rewolucja to początek XIX wieku – w tym okresie we włoskiej kuchni zagościły pomidory, które trafiły również do lazanii. „Czerwona” lazania jest najbardziej znana, jednak warto wiedzieć, że są też przepisy na lazanie z białym sosem.

 

 

CO WSPÓLNEGO MAJĄ LAZANIA I ŁAZANKI?

Łazanki, czyli małe kwadraciki z jajecznego makaronu, to danie znane z kuchni Europy Wschodniej. Wszyscy znamy łazanki z kapustą i grzybami, a także słodki przepis na łazanki z makiem, miodem i bakaliami. Niewiele osób jednak wie, że słowo „łazanki”, zapożyczone z języka ukraińskiego, to usłowiańszczona „lazania”! Na pierwszy rzut oka szybkie łazanki niewiele mają wspólnego z pracochłonną lazanią, a jednak jest związek.

 

LAZANIA – JAKI JEST DOBRY PRZEPIS?

Prawdziwa włoska lazania – czy istnieje? Znamy różne przepisy na włoską lazanię. Łączy je rodzaj makaronu w postaci cienkich płatów, najlepiej zrobiony w domu. Poza tym, w różnych częściach Włoszech zjemy nieco inną lazanię.

• Lazania neapolitańska – bogata w składniki, tradycyjnie podawana w ostatni dzień karnawału, ale również na inne okazje. Płaty makaronu powstają z mąki pszennej durum, bez jajek. Na farsz składają się mięsne klopsiki, osobno gotowany sos pomidorowy oraz mozarella i ricotta. Do lazanii neapolitańskiej dodaje się też jajka na twardo oraz lokalną kiełbasę.

• Lazania bolońska – najbardziej popularna we Włoszech i na świecie. W tym przepisie używa się makaronu jajecznego. Nadzienie to ragu bolognese, klasyczny sos boloński z pomidorów i mięsa mielonego. Ważnym składnikiem lazanii bolońskiej jest sos beszamelowy, a całość wieńczy parmezan.

• W Ligurii do lazanii zamiast sosu ragu używa się pesto.

• „Vincisgrassi” – lazania z okolic Umbrii i Marche, do której dodaje się podroby z kurczaka lub wieprzowiny.

• Lazania „alla Norma” - lazania z Sycylii z bakłażanami.

• W Apeninach nadzienie do lazanii robi się z trufli, borowików i sera pecorino.

 

 

PRZEPIS NA LAZANIĘ BOLOŃSKĄ

Jak zrobić włoską lazanię? Potrzebne są oczywiście płaty makaronu. Składniki na ragu to mięso mielone, czerwone wino, koncentrat pomidorowy, czosnek, cebula, seler i marchew, sól i pieprz – ragu trzeba dusić pod przykryciem na małym ogniu przez około 2 godziny.

W osobnym garnku robimy sos pomidorowy – podstawowy składnik to pulpa pomidorowa, z czosnkiem, pieprzem, solą i bazylią, z odrobiną cukru, żeby podkreślić smak sosu.

Kolejny krok to beszamel – połączenie mleka, mąki i masła wydaje się proste, ale zrobienie gładkiego sosu bez grudek wymaga uwagi i dokładnego mieszania. Ważnym składnikiem sosu beszamelowego jest gałka muszkatałowa, którą dodajemy pod koniec.

Czas na ułożenie warstw. Naczynie do zapiekania trzeba posmarować odrobiną masła i układać kolejno:

• płaty makaronu,

• sos beszamelowy,

• sos pomidorowy,

• ragu,

• odrobina parmezanu.

Na koniec na górną warstwę makaronu nakładamy beszamel i sos pomidorowy i posypujemy serem. Lazania potrzebuje około 50 do 60 minut w niezbyt wysokiej temperaturze (około 160 stopni). Płatów lazanii nie trzeba gotować, ale sos powinien być odpowiednio gęsty, żeby makaron ugotował się w piekarniku.

Gotowa lazania to pyszny posiłek dla całej rodziny. Świetnie sprawdzi się na spotkaniu ze znajomymi – podawaj z czerwonym winem półwytrawnym lub wytrawnym.

 

JAK ODCHUDZIĆ LAZANIĘ?

Lazania we włoskim stylu jest bardzo kaloryczna, ale można zrobić trochę lżejszą i zdrowszą wersję. Płaty pszennego makaronu można wymienić na wersję pełnoziarnistą albo zamienić na plastry cukinii. Do przygotowania lazanii warto wykorzystać mięso drobiowe lub chudą wołowinę. Warstwę mięsa mogą zastąpić warzywa, na przykład szpinak. Jak zrobić lazanię bez mięsa? Wykorzystaj soczewicę, tofu albo grzyby! Zamiast tłustych i kalorycznych serów wybierz lżejsze, na przykład mozarellę.

 

Na szczęście czas przygotowania lazanii można skrócić. Wybierz gotowy makaron i wykorzystaj pomidory z puszki albo gotowy sos - też będzie pysznie. Smacznego!

 

Źródła:

• Jacqui Debono, Lasagne or lasagna, 2018,

• Katarzyna Augustyniak, Lazania – właściwości, skład i rodzaje lazanii, 2019,
• Karolina Wiercigroch, Domowa kuchnia śródziemnomorska. Włochy: Lasagne, 2022,
• Kuchnia pod wulkanem, Lasagna napoletana, czyli lazania po neapolitańsku, 2011,
• Pod słońcem Italii, Lasagne po mojemu, czyli czym chata bogata, 2017,
• Narodowe Centrum Kultury, Ojczysty – dodaj do ulubionych: łazanki.